Boşanma Davası Nasıl Açılır ve Süreçleri Nelerdir?

Bu başvuru, yalnızca hukuki metinlerdeki biçimsel prosedürlerle sınırlı değildir; başvurunun geçerli ve etkili olabilmesi için, dava dilekçesinin içeriği, ileri sürülen boşanma sebebinin dayandığı somut vakıaların delillerle desteklenmesi ve usule uygun tebliğ süreçlerinin doğru işletilmesi gerekir. Evliliğin sona erdirilmesini talep eden taraf, yalnızca duygusal gerekçelere dayanarak değil, hukuken tanınmış bir boşanma sebebine dayalı olarak bu hakkı kullanabilir. Dolayısıyla boşanma sürecinin başlatılması, evlilik birliğinin temelinden sarsıldığını gösterecek nitelikteki olguların dava dosyasına yansıtılmasını zorunlu kılar.

Boşanma Davasının Hukuki Gerekçeleri Nelerdir?

Boşanma davası, Türk Medeni Kanunu’nda belirtilen özel ve genel sebeplere dayanılarak açılabilir. En sık karşılaşılan boşanma gerekçesi, “evlilik birliğinin temelinden sarsılması”dır. Ancak bu gerekçe dışında, zina, hayata kast, pek kötü muamele, terk ve akıl hastalığı gibi özel boşanma sebepleri de yasada açıkça düzenlenmiştir. Bu sebeplerden her biri, belirli koşullarda ve genellikle ispat yükümlülüğü altında ileri sürülebilir. Örneğin, zina sebebiyle boşanma iddiasında bulunuluyorsa, bu olayın öğrenilmesinden itibaren altı ay içinde ve her hâlükârda olaydan itibaren beş yıl içerisinde dava açılması gerekir. Sürelerin geçirilmesi halinde dava hakkı ortadan kalkar. Dolayısıyla sadece olayın yaşanması değil, aynı zamanda usule uygun şekilde ileri sürülmesi önemlidir.

Genel boşanma sebebi olan “evlilik birliğinin temelinden sarsılması” ise daha esnek bir yapıya sahiptir. Bu sebep ileri sürülürken tarafların kişilik özellikleri, evlilik süresince yaşanan çatışmalar, duygusal kopukluklar, ortak hayatın sürdürülemeyecek derecede zarar görmesi gibi unsurlar birlikte değerlendirilir. Mahkemeler, bu sebebi değerlendirirken tekil olayları değil, olayların bütünü içindeki etkilerini ve sürekliliğini dikkate alır. Dolayısıyla tek bir tartışma ya da geçici bir anlaşmazlık, bu gerekçenin kabulü için yeterli olmaz. Davacının, evliliğin sürdürülebilirliğinin kalmadığını kanıtlaması beklenir.

Boşanma Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme Neresidir?

Boşanma davası, aile mahkemelerinde açılır ve davanın görüleceği yer mahkemesi, Türk Medeni Kanunu ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümleriyle belirlenir. Görev yönünden yetkili mahkeme aile mahkemesidir; ancak bazı yerlerde aile mahkemesi bulunmadığında, asliye hukuk mahkemesi aile mahkemesi sıfatıyla boşanma davasına bakar. Bu görev dağılımı kanunla düzenlenmiş olup, tarafların değiştirmesi mümkün değildir. Yetki konusunda ise davacının ikametgahı, davalının ikametgahı veya eşlerin son altı ay birlikte oturdukları yer mahkemesi seçenekleri sunulur. Bu üç seçenekten biri tercih edilerek dava açılabilir.

Yetki itirazı, davalının ilk cevap dilekçesi ile yapılmadığı takdirde, mahkeme yetkili olmasa dahi davaya bakmaya devam edebilir. Bu sebeple, dava açmadan önce yetki kurallarının doğru değerlendirilmesi önemlidir. Uygulamada sık karşılaşılan sorunlardan biri, yanlış yetkili mahkemede dava açılmasıdır. Bu durumda mahkeme, dosyanın yetkili mahkemeye gönderilmesine karar verebilir; ancak bu durum süreci uzatacağı gibi, bazı durumlarda davanın reddiyle de sonuçlanabilir. Bu nedenle davanın doğru yerde açılması yalnızca usuli bir ayrıntı değil, davanın kaderini belirleyen temel bir adımdır.

Boşanma Davası Nasıl Açılır ve Dilekçe Nasıl Hazırlanır?

Boşanma davası, aile mahkemesine verilecek bir dava dilekçesiyle açılır ve dilekçede boşanma gerekçesi, vakıalar, deliller ve talepler açıkça yer almalıdır. Dilekçenin yalnızca boşanma talebini içermesi yeterli değildir; dilekçede ileri sürülen iddiaların dayandığı olayların açık ve somut şekilde belirtilmesi gerekir. “Eşimle anlaşamıyoruz” gibi soyut ifadelerle açılan davalarda, mahkeme, olayların açıklanmamış olması nedeniyle davayı reddedebilir. Her bir iddia, tarih, yer ve olay örgüsü çerçevesinde detaylandırılmalıdır. Örneğin, eşin fiziksel şiddet uyguladığı bir iddia varsa, bu olayın ne zaman, nerede gerçekleştiği ve varsa tanık ya da adli rapor gibi delillerle nasıl desteklendiği belirtilmelidir.

Dilekçede yalnızca boşanma talebi değil, varsa velayet, nafaka, maddi ve manevi tazminat, mal paylaşımı gibi talepler de belirtilmelidir. Bu taleplerin dava dilekçesinde yer alması, mahkemenin bu konularda da hüküm kurabilmesi için gereklidir. Aksi takdirde, bu konular hakkında ayrıca dava açılması gerekir ki bu da süreci uzatır ve taraflar açısından ek maliyet ve zaman kaybına yol açar. Dava dilekçesi, şekil şartlarına uygun olmalı; taraf bilgileri, talepler, dayanaklar ve hukuki gerekçeler net bir şekilde belirtilmelidir. Aksi halde, dilekçe iade edilir veya eksikliklerin tamamlanması istenir.

Boşanma Sürecinde Tarafların Rollerinin Belirlenmesi

Boşanma davasında tarafların rollerini belirlemesi, sürecin nasıl ilerleyeceğini doğrudan etkiler. Davayı açan eş, davacı olarak, taleplerini ve gerekçelerini sunmakla yükümlüdür. Davalı eş ise, kendisine tebliğ edilen dilekçeye süresi içinde cevap vererek savunmasını ortaya koyar. Her iki taraf da kendi iddialarını ispatlamakla yükümlüdür. Yani “iddia eden, ispatla yükümlüdür” ilkesi burada da geçerlidir. İspat yükümlülüğünün yerine getirilememesi, davanın aleyhe sonuçlanmasına yol açabilir. Mahkeme, taraf beyanlarının ötesinde delillere dayanarak karar verir.

Delillerin toplanması süreci, tarafların stratejisini de belirler. Taraflar tanık, yazılı belge, uzman raporu, kamera kaydı veya ses kaydı gibi deliller sunabilir. Ancak hukuka aykırı yollarla elde edilen deliller, mahkeme tarafından dikkate alınmaz. Örneğin, gizli ses kaydı, özel hayata izinsiz müdahale kapsamında değerlendirilerek reddedilebilir. Bu nedenle delillerin hem içerik hem de elde ediliş biçimi yönünden hukuka uygunluğu titizlikle incelenmelidir. Aksi halde deliller dosyaya alınsa dahi hükme esas alınmaz.

Anlaşmalı ve Çekişmeli Boşanma Davaları Arasındaki Farklar

Boşanma davaları, anlaşmalı ve çekişmeli olmak üzere iki ana başlık altında yürütülür; anlaşmalı boşanma, eşlerin tüm hususlarda uzlaşarak birlikte mahkemeye başvurmasıyla gerçekleşirken, çekişmeli boşanma, tarafların en az bir konuda anlaşmazlık yaşadığı durumlarda ortaya çıkar. Anlaşmalı boşanmada, eşlerin en az bir yıldır evli olması ve tüm hukuki sonuçlar üzerinde mutabakata varmış olmaları gerekir. Anlaşma protokolü, bu mutabakatın yazılı belgesi olarak mahkemeye sunulur. Mahkeme, tarafları duruşmaya çağırarak beyanlarını dinler ve iradelerinin özgürce oluştuğunu tespit ederse, boşanmaya karar verir.

Çekişmeli boşanma davaları ise daha uzun ve karmaşık süreçler içerir. Bu tür davalarda taraflar boşanmanın koşulları, gerekçesi ya da sonuçları konusunda uyuşmazlık yaşar. Delil sunma, tanık dinletme ve bilirkişi raporları gibi işlemler dosyanın kapsamını genişletir. Taraflar çoğu zaman birbirlerini suçlayarak iddialarını ispatlamaya çalışır. Bu da mahkemenin karar süresini uzatır ve duygusal olarak daha yıpratıcı bir süreç yaşanmasına neden olur. Uygulamada çekişmeli davaların bir kısmı yargılama süreci içinde anlaşmalıya döner; ancak bu dönüş, yalnızca her iki tarafın da samimi bir uzlaşmaya varmasıyla mümkündür.

Boşanma Davasında Velayet, Nafaka ve Tazminat Talepleri

Boşanma davasında, velayet, nafaka ve tazminat talepleri, boşanmanın fer’î (bağlı) sonuçları arasında yer alır ve dava dilekçesiyle birlikte ileri sürülmelidir. Velayet konusunda, çocuğun üstün yararı ilkesi esas alınır. Mahkeme, çocuğun yaşı, eğitimi, bakım koşulları ve ebeveynlerin kişisel durumlarını dikkate alarak karar verir. Velayet bir tarafa verildiğinde, diğer tarafla kişisel ilişki kurulması da hükme bağlanır. Velayet yalnızca maddi koşullara göre değil, çocuğun psikolojik ve sosyal ihtiyaçları temelinde değerlendirilir.

Nafaka talepleri, yoksulluk, iştirak ve tedbir nafakası şeklinde sınıflandırılır. Yoksulluk nafakası, boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek olan tarafa bağlanır. İştirak nafakası ise, çocukların bakım ve eğitimi için ödenen katkı niteliğindedir. Tedbir nafakası, dava süresince geçici geçim desteği sağlar. Tazminat talepleri ise, boşanma yüzünden kişilik hakları zarar gören veya ekonomik kayba uğrayan tarafın talep edebileceği maddi ve manevi tazminatlardır. Ancak bu taleplerin kabulü için, kusur dağılımı dikkate alınır. Kusurlu olan taraf lehine tazminata hükmedilmez.

Boşanma Sürecinde Avukat Zorunlu mudur?

Boşanma davalarında boşanma avukatı tutulması zorunlu değildir; ancak sürecin karmaşıklığı ve hukuki sonuçlarının ciddiyeti nedeniyle profesyonel destek alınması son derece önemlidir. Özellikle çekişmeli boşanmalarda, dilekçelerin hazırlanması, delil stratejisinin belirlenmesi, duruşmalara katılım ve yasal sürelerin takibi gibi pek çok aşamada uzman desteğine ihtiyaç duyulur. Usule aykırı bir dilekçe veya zamanında yapılmayan bir itiraz, davanın aleyhe sonuçlanmasına neden olabilir.

Anlaşmalı boşanmalarda dahi, hazırlanan protokolün mahkeme tarafından kabul edilebilir olması gerekir. Taraflar her ne kadar kendi aralarında uzlaşmış olsalar da, mahkeme, protokoldeki hükümleri çocuğun menfaatine, adalet ilkesine ve kamu düzenine aykırı bulursa boşanmaya karar vermez. Bu nedenle her durumda, hukuki çerçevenin doğru çizilmesi gerekir. Avukatlık hizmeti yalnızca dava süreciyle sınırlı olmayıp, dava sonrası işlemleri, karara karşı itirazları ve ilamların icrasını da kapsar.