İsrail'den Gaziantep Hayvanat Bahçesi İçin Tuhaf Teklif!

İsrail Kültür Bakanı Miri Regev, 2017 Türkiye'de İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde sergilenen ve büyük tarihi öneme sahip Siloam Yazıtı için Türkiye ile görüşmek istediklerini belirterek, karşılığında Gaziantep Hayvanat Bahçesi’ne iki fil sağlanabileceğini dile getirdi.

İsrail açısından tarihi ve kültürel değeri tartışılmaz olan Siloam Yazıtı’nın iadesi ya da takası yönündeki bu öneri Türkiye tarafından kabul edilmezken, iddia hem diplomasi hem de kültürel miras açısından uzun süre tartışma konusu oldu.

Afyoncu: Tabletle ilgili farklı görüşler de var

Tarihçi Erhan Afyoncu X hesabından yaptığı değerlendirmede Siloam yazıtının Türkiye'de bulunan Yahudi tarihiyle ilgili 3 önemli yazıttan en önemlisi olduğunu kaydetti.

Fenike Alfabesi'yle yazılan tabletin 1880'de Kudüs'teki Şiloah Tüneli'nin (Hezekiel Tüneli) duvarında bulunduğunu aktaran Afyoncu, tabletteki 6 satırlık yazıtın M.Ö. 8. yüzyılda Kudüs'ün dışında Kidron Vadisi'nde bulunan Gihon kaynağındaki suyun yaklaşık 500 metrelik bir kanalla şehirde inşa edilen Şiloah Havuzu'na yönlendirilmesini anlattığının iddia edildiğini ifade etti.

Afyoncu, ancak bu yazıtın tarihiyle ilgili farklı görüşlerin de bulunduğunu belirterek, "Siloam yazıtı çıkarılırken kırıldı. 1882'de İstanbul'a Müze-i Hümayun'a gönderildi. Bugün İstanbul Arkeoloji Müzeleri'ndedir" dedi.

Yahudi bilim insanlarının yazıtın Türkiye için önemli olmadığını iddia edip, değişik argümanlar ileri sürerek İsrail'e verilmesi yönünde ortam oluşturmaya çalıştığını savunan Afyoncu, İsrailli yöneticilerin de tableti Türkiye'den pek çok defa talep ettiğini hatırlattı ve şunları kaydetti:

"1998'de Netanyahu Başbakan Mesut Yılmaz'dan yazıtı istedi, kabul edilmedi. 2007'de Kudüs Belediye Başkanı Uri Lupoliansk, Türkiye'nin İsrail Büyükelçisi Namık Tan'dan yazıtı talep etti. Reddedildi. En son ise 2022'de İsrail Cumhurbaşkanı Herzog Türkiye'ye geldiğinde yazıt gündeme geldi. Yetkililer bu hususun söz konusu bile edilemeyeceği cevabını verdiler."

Afyoncu, bu yazıt 1882'de İstanbul'a geldiğinde Kudüs'ün Osmanlı toprağı olduğunu hatırlatarak, "Kendi toprağımızdan çalınmasın diye başkentteki imparatorluk müzesine getirmiştik. O dönemde İsrail diye bir devlet de yoktu" dedi.

Tablette ne yazılı?

İbranice'nin en erken örneklerinden biriyle kaleme alınan yazıtın metni, tünelin yapım sürecini anlatıyor. Bazı kısımları çıkartılırken hasar alan tabletteki metnin Türkçeye çevirisi ise şöyle:

"[…] tünel […] ve bu, tünelin hikâyesidir. İşçiler hâlâ kazmalarını kaldırırken, her biri diğerine doğru çalışıyordu ve hâlâ üç arşınlık bir mesafe kazılmayı beklerken, birinin sesi diğerine seslendi, çünkü kayada sağ tarafta bir çatlak vardı […]. Ve buluşma gününde, taş kesiciler birbirine doğru vurdu, kazma kazmaya. Ve su, kaynaktan havuza, bin iki yüz arşın boyunca aktı ve taş kesicilerin başlarının üzerindeki kayanın yüksekliği yüz arşındı."