Gaziantep Deprem! Kahramanmaraş Pazarcık'ta korkutan deprem!

Gaziantep sarsıldı! Kahramanmaraş'ın Pazarcık ilçesinde 3.5 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Depremin derinliği 6.99 kilometre olarak açıklandı.

DEPREMLER VE ANTEP

2023 Kahramanmaraş depremleri ya da 2023 Türkiye-Suriye depremleri, 6 Şubat 2023'te dokuz saat arayla meydana gelen, merkez üsleri sırasıyla Kahramanmaraş'ın Pazarcık ve Elbistan ilçeleri olan, 7,8 M_w  ve 7,5 M_w  büyüklüklerindeki iki depremdir. Depremler, Mercalli şiddet ölçeğine göre en yüksek şiddet seviyesi olan XII (Afetsel) olarak ölçüldü. Depremler sonucunda Türkiye'de resmî rakamlara göre en az 50 bin 783, Suriye'de ise en az 8 bin 476 kişi hayatını kaybetti ve toplam 122 binden fazla kişi ise yaralandı. Depremlerin ardından büyüklüğü 6,7 M_w 'e kadar varan 40 binden fazla artçı sarsıntı gerçekleşti.

Pazarcık merkezli ilk deprem, Türkiye ve Suriye'nin yanı sıra Lübnan, Kıbrıs, Irak, İsrail, Ürdün, İran ve Mısır'ın da yer aldığı geniş bir coğrafyada hissedildi. İki büyük deprem, yaklaşık 350.000 km² (140.000 mil kare) alanda hasara yol açtı ve 14 milyon kişiyi etkiledi. Türkiye'de birçok tarihî yapı da dahil 35 binden fazla bina yıkıldı ve 300 bine yakın bina ağır hasar aldı. Afet sonrası 2 milyondan fazla kişi barınma sorunu yaşarken en az 5 milyon kişi farklı bölgelere göç etti. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), depremler sonucu Türkiye'de 658 bin, Suriye'de ise 170 bin çalışanın geçim olanaklarını kaybettiğini duyurdu.

Türkiye hükûmeti, deprem bölgesi için doğal afet ve salgın gibi acil durumlarda uluslararası kuruluş ve ülkelerden yardım çağrılarını kapsayan en yüksek acil durum olan 4. seviye alarm ilan edildiğini açıkladı. Ayrıca depremlerden etkilenen 10 ilde 3 ay süreyle olağanüstü hâl ilan edildi. Dünya Sağlık Örgütü, depremler için 3. seviye acil durum ilan etti. 102 ülke Türkiye'ye yardım teklifinde bulunurken 94 ülkeden gelen 141 binden fazla kişi arama kurtarma çalışmalarına dahil oldu. Onlarca ülke ilk yardım malzemesi, teçhizat, sağlık ekibi gönderdi ve taziye mesajları yayımladı. Ayrıca Ermenistan-Türkiye sınırı yardım sevkiyatı için otuz yıl aradan sonra ilk kez açıldı.

2023 Meclis Deprem Araştırma Komisyonu'nun raporuna göre depremin toplam maliyeti Türkiye'de 148.8 milyar $ oldu. Türkiye'nin 2023 gayrisafi yurt içi hasılasının %9'una denk gelen maddi zarar, 1999 Marmara Depremi’nin yol açtığı maddi kaybın yaklaşık 6 katından fazla oldu. Dünya Bankası, depremlerin Suriye'ye doğrudan maliyetinin ise toplamda 5,1 milyar $ olduğunu duyurdu. İki ülkede toplam 153.9 milyar $ maddi zarara yol açan depremler, dünyada en çok maddi zarara sebep olan üçüncü deprem oldu.

Pazarcık'ta meydana gelen ilk deprem, 1668 Kuzey Anadolu depreminden sonra Anadolu topraklarında gerçekleşen en büyük ikinci deprem ve Türkiye Cumhuriyeti tarihinde kaydedilen en büyük deprem olarak kayıtlara geçti. Elbistan merkezli ikinci deprem ise Türkiye'de meydana gelen depremler arasında en büyük üçüncü deprem oldu. Depremler, 1939 Erzincan depremini geride bırakarak Türkiye'de, 1822 Halep depremini geride bırakarak Suriye'de en ölümcül deprem oldu. Aynı zamanda, 300 binden fazla insanın öldüğü 2010 Haiti depreminden bu yana dünya çapındaki en ölümcül depremdir.

Tektonik durum

Jeoloji

Depremler Anadolu, Arap ve Afrika levhaları arasındaki üçlü eklemin yakınında gerçekleşmiştir. Birinci deprem İTÜ'nün ön inceleme raporuna ve MTA'nın saha inceleme raporuna göre Doğu Anadolu Fay Hattı üzerinde,^[7][8] AFAD'ın ön değerlendirme raporuna göre ise Ölü Deniz Transform Fayı üzerinde gerçekleşmiştir. İkinci deprem ise Doğu Anadolu Fay Hattı üzerinde meydana gelmiştir.^[7][9] Depremlerin mekanizması ve konumu Doğu Anadolu Fay Hattı ve Ölü Deniz Transform Fayı üzerinde meydana gelen depremlerle uyumludur. Doğu Anadolu Fayı, Türkiye'nin Ege Denizi'ne (batıya) doğru ekstrüzyonunu barındırırken, Ölü Deniz Fayı, Arabistan yarımadasının Afrika ve Avrasya levhalarına göre kuzeye doğru hareketini barındırır.^[3]

Doğu Anadolu Fayı, Anadolu ve Arap levhaları arasındaki sınırı oluşturan 700 km uzunluğundaki sol yönlü bir transform fayıdır. Fay, yılda 1–4 mm batıya doğru, 10 mm oranında azalan bir kayma oranı gösterir. Fay; 1789 (7,2 M_w ), 1795 (7,0 M_w ), 1872 (7,2 M_w ), 1874 (7,1 M_w ), 1875 (6,7 M_w ), 1893 (7,1 M_w ) ve 2020'de (6,8 M_w ) büyük depremlere neden olmuştur ve bu depremler fayın bazı bölümlerini parçalamıştır. Doğudaki sismik olarak aktif Palu ve Pütürge segmentleri 6,8-7,0 M_w  depremleri için yaklaşık 150 yıllık bir yineleme aralığı göstermektedir. Batıdaki Pazarcık ve Amanos segmentleri 7,0-7,4 M_w  depremleri için sırasıyla 237-772 yıl ve 414-917 yıl yineleme aralıklarına sahiptir.^[14]

Ölü Deniz Transform Fayı, Kızıldeniz'den kuzey-güney yönünde, Doğu Anadolu Fay Hattı ile birleştiği Maraş üçlü eklemine kadar uzanır.^[15] Türkiye'nin güneyindeki sol yanal doğrultu atımlı fayın kuzey kısmı en az 14 büyük tarihi depremin kaynağı olmuştur. En son 1822 ve 1872'de iki büyük deprem meydana gelmiş, 1872'deki deprem en az 1.800 kişinin ölümüne neden olmuştur. 115, 526, 587, 1170 ve 1822 depremleri de binlerce ölümle sonuçlanmıştır.^[16]

Depremsellik

6 Şubat'ta yaşanan depremlerin meydana geldiği bölge sismolojik olarak nispeten sakindir. 1970'ten bu yana bu depremlerin merkez üssünün 250 km çapı içinde 6 veya daha büyük büyüklükte yalnızca üç deprem meydana gelmiştir. Bunların en büyüğü 6,8 M_w  büyüklüğünde, 24 Ocak 2020'de Elazığ'da oldu. Bu depremlerin tamamı Doğu Anadolu Fay Hattı boyunca veya fayın yakınında gerçekleşti. 1114'te Maraş'ta 40.000 kişinin öldüğü bir deprem yaşandı.^[17][18] 1513 yılında Maraş yöresinde büyüklüğü M_w 7,4 olan ve Malatya'yı da etkileyen bir deprem yaşandı. 2023 öncesinde, 510 yıldır kırılmayan Gölbaşı-Türkoğlu segmenti sismik boşluk olarak değerlendirilmekteydi.^[19]

Merkez üssünün görece sismik durgunluğuna rağmen, Türkiye'nin güneyi ve Suriye'nin kuzeyi geçmişte şiddetli ve yıkıcı depremler yaşadı. Adana'nın kuzeydoğusunda, 1268 yılında yaklaşık 60.000 kişinin öldüğü bir deprem yaşandı.^[20] Suriye'nin Halep kenti tarihsel olarak birkaç kez büyük depremlerle harap oldu fakat bu depremlerin kesin yerleri ve büyüklükleri yalnızca yaklaşık olarak tahmin edilmektedir. Halep'te, 1138'de tahmini büyüklüğü 7,1 M_w  olan ve 1822'de tahmini büyüklüğü 7,0 M_w  olan depremler yaşandı. 1822 depreminin can kaybı tahminen 20.000-60.000 idi

Kaynak: Wikipedia - İHA - Haber Merkezi