Çelebi, Gaziantep'ten övgüyle bahsederken, şehrin mimarisinden, kalelerine, halkından pazar yerlerine kadar detaylı bilgiler vermiştir.
AYINTAB 32 MAHALLE'DEN OLUŞUYOR
Evliya Çelebi geçmişte Gaziantep'in 32 mahalleden oluştuğunu, toprak ve kireç örtülü evleri, sanat eseri camileri ve geniş çarşılarıyla dikkat çektiğini yazmıştır. Özellikle Boyacıoğlu Camii ve Tahtalı Cami gibi yapıların büyüklüğü ve estetik yapısıyla öne çıktığını belirtmiştir. Ayrıca, Gaziantep'e özgü sarayların ve hamamların sayısının çokluğuna dikkat çeker.
ANTEP KALESİ: DERİN HENDEKLER'
Evliya Çelebi seyahatnamesinde Gaziantep Kalesi'nin görkemini de detaylıca anlatmıştır. Kale, yüksek bir kaya üzerine inşa edilmiş ve etrafı derin hendeklerle çevrilmiştir. Çelebi kaleyi çevreleyen mazgal deliklerinden, kale kapısındaki yedi katlı demirden yapılmış olağanüstü savunma mekanizmalarına kadar kaleyi savunma yapısını övgüyle anlatmıştır.
GAZİANTEP'TE O DÖNEM KADINLAR VE ERKEKLER
Gaziantep halkının giyim kuşamı ve yaşam tarzı da Çelebi'nin dikkatinden kaçmamış, özellikle kadınların güzelliklerini ve zarif giyim tarzlarını detaylandırmıştır. Ayrıca Gaziantep halkının tatlı dilliliği ve misafirperverliği hakkında övgülerini sürdürmüş, ancak yine de halk arasında yaygın olan peltekliği esprili bir dille anlatmıştır.
ANTEP'İN ZENGİN MUTFAĞI
Son olarak, Evliya Çelebi'nin Gaziantep için kullanmış olduğu "Şehr-i Ayıntab-ı Cihan" ifadesi, şehrin tarihi ve kültürel zenginliğinin, ayrıca doğal güzelliklerinin bir yansıması olarak dikkat çeker. Gaziantep'in zengin mutfağından bahsetmeyi de ihmal etmeyen Çelebi, nar, incir, dut, şeftali gibi meyvelerle dolu bahçeleri ve yöresel yemekleri ile tanınan şehir olarak övmüştür.
EVLİYA ÇELEBİ VE GAZİANTEP
Evliya Çelebi'nin eserleri, bugün bile Gaziantep'i ziyaret edecek olanlar için değerli bilgiler içermekte ve şehrin tarihini anlamada önemli bir kaynak olarak kalmaktadır.
EVLİYA ÇELEBİ KİMDİR?
Hayatı
Evliya Çelebi, 1611 yılında İstanbul'da varlıklı bir ailede dünyaya geldi. Ailesi aslen Kütahyalı'dır. babası Babası Derviş Mehmed Zılli'ye bir kuyumcudur ve sarayda kuyumcubaşlığı görevinde bulunmuştur. Evliya Çelebi eğitimine mahalle mektebinde başladı ve daha sonra Şeyhülislam Hamit Efendi Medresesi'ne gitti. Ardından da Enderun'da eğitimini tamamladı. I.Murad zamanında Edirne alındıktan sonra 1363 yılında kurulup, zamanla çeşitli değişikliklere uğramakla beraber Osmanlı Devleti'nin son zamanlarına kadar (1908) varlığını sürdüren bir saray okuludur.
Evliya Çelebi okul dışında Arapça, güzel yazı, musiki, ve yabancı dil gibi dersleri de özel olarak aldı. Ayrıca aldığı Kur'an eğitiminden sonra hafız oldu. Evliya Çelebi eğitimini tamamladıktan sonra dönemin padişahı tarafından sarayda görevlendirildi. Ancak Evliya Çelebi yeni yerler görmek istiyordu bu nedenle sarayda çok uzun kalmadı. Önce İstanbul ve çevresini gezi, sonra sırasıyla Bursa ve İzmit'e gitti. Ardından da 51 yıl boyunca Osmanlı Devleti'nin hükümdar olduğu Gaziantep dahil hemen hemen her yeri gezdi. Çelebi bu gezilerini seyahatnamelerinde kendi üslûbu ile anlattı.
Eserleri
Evliya Çelebi'nin seyahatleri 10 ciltte toplanmıştır. Bu seyahatler tarihleri ve kitabındaki cilt numarası sırasıyla şunlardır:
- 1630 - İstanbul ve çevresi
- 1640 - Anadolu, Kafkaslar, Girit ve Azerbaycan
- 1640 - Suriye, Filistin, Ermenistan ve Rumeli
- 1655 - Doğu Anadolu Bölgesi, Irak, ve İran
- 1656 - Rusya ve Balkanlar
- 1663/1664 - Macaristan'da askeri seferler
- 1664 - Avusturya, Kırım, ve ikinci kez Kafkaslar
- 1667-1670 - Yunanistan ve ikinci kez Kırım ve ikinci kez Rumeli
- 1671 - Hac için Hicaz, Mekke ve Medine
- 1672 - Mısır ve Sudan
Ölümü
Evliya Çelebi 1685 yılında hayatını kaybetmiştir. Öldüğü sırada Mısır'da olduğu düşünülmektedir.