Ulaştırma Bakanı Sean Duffy tarafından imzalanan ve Politico tarafından kamuoyuna sızdırılan yeni bir genelgeye göre NASA, 2029 yılına kadar Ay yüzeyine 100 kilovat kapasiteli bir nükleer reaktör kurmayı hedefliyor.
Bu adım, yalnızca Ay’daki üslerin enerji ihtiyacını karşılamakla kalmayacak; aynı zamanda Mars yolculukları ve uzun vadeli uzay görevleri için kritik bir altyapı oluşturacak.
Güneş Panelleri Yetersiz Kalıyor, Nükleer Enerji Şart
Ay yüzeyinde bir gün, Dünya zamanıyla yaklaşık 28 gün sürüyor. Bu da iki haftalık kesintisiz gündüzü, ardından gelen iki haftalık karanlık ve dondurucu geceler izliyor. Böylesi uzun karanlık dönemlerde güneş enerjisi sistemleri yetersiz kalıyor. Güneşten bağımsız ve güvenilir bir enerji kaynağı, bu nedenle hayati önem taşıyor. NASA’nın hedefi, nükleer reaktörle bu enerji açığını kalıcı şekilde çözmek.
NASA, 2029’a Kadar Fırlatma Yapmayı Planlıyor
Genelgeye göre NASA, 2029’a kadar Ay’a gönderilecek olan nükleer reaktörü hazır hale getirmeyi planlıyor. Bu kapsamda özel sektörle iş birliği yapılacak ve reaktörün geliştirilmesi için firmalardan teklif toplanacak. 100 kilovat kapasiteli bu reaktör, yaklaşık 50 ila 100 hanenin enerji ihtiyacını karşılayabilecek seviyede olacak.
Bu teknoloji, Artemis programının bir parçası olarak 2026 yılında Ay’ın güney kutbuna gönderilmesi planlanan astronotlar ve kurulacak üs için enerji sağlayacak altyapının da temelini oluşturacak.
Mars’a Açılan Kapı: Ay’da Nükleer Enerji
Ulaştırma Bakanı Sean Duffy, Ay yüzeyinde kurulacak reaktörün, Mars'ta kullanılacak enerji sistemleri için de önemli bir model olacağını belirtti. NASA'nın uzun vadeli hedefi, Ay'ı bir "atlama taşı" olarak kullanarak Mars'a insanlı görevler düzenlemek. Bu nedenle Ay’daki enerji altyapısı, Mars görevlerinin başarısı açısından kritik bir rol oynayacak.
Jeopolitik Rekabet Kızışıyor: ABD-Çin-Rusya Yarışı
Ay’a nükleer reaktör kurma planı, yalnızca bilimsel değil, aynı zamanda stratejik bir hamle olarak değerlendiriliyor. Çin ve Rusya’nın da 2030’ların ortasında Ay’a nükleer santral kurmayı planladığı biliniyor. Duffy, rakip ülkelerin Ay yüzeyinde “yasak bölgeler” ilan etme tehlikesine dikkat çekerek, ABD’nin bu yarışta geride kalmaması gerektiğini vurguladı.
1967 tarihli Birleşmiş Milletler Uzay Anlaşması, Ay üzerinde herhangi bir ülkenin mülkiyet iddiasında bulunmasını yasaklasa da, 2020 yılında başlatılan Artemis Anlaşmaları ile “güvenlik bölgeleri” ve “kaynak kullanımı” gibi konulara dair yeni düzenlemeler getirildi. Şu ana kadar 56 ülke tarafından imzalanan anlaşmada Çin yer almıyor.
Ay’ın Kaynakları Yeni Bir Rekabet Alanı
Ay, sadece bilimsel araştırmalar için değil, aynı zamanda zengin kaynaklarıyla da büyük önem taşıyor. Ay’da bulunan su, helyum-3 ve nadir toprak elementleri, gelecekte uzayda yakıt üretiminden ileri teknolojilere kadar birçok alanda kullanılabilecek stratejik değerler taşıyor. Su, roket yakıtı üretimi için ayrıştırılabilirken; helyum, nükleer füzyon için umut vadeden bir enerji kaynağı olarak görülüyor. Nadir toprak elementleri ise cep telefonları, bilgisayarlar ve askeri sistemler gibi modern teknolojilerin belkemiğini oluşturuyor.
NASA’nın Nükleer Enerji Planı Yeni Değil
NASA, uzayda nükleer enerji kullanımına yönelik planlarını ilk kez ortaya koymuyor. Kurum, 2000’li yıllardan itibaren bu alanda Ar-Ge çalışmalarına başladı. 2022 yılında ise 40 kilovat kapasiteli mini reaktör tasarımları için üç özel firmaya 5’er milyon dolarlık Ar-Ge desteği sağlandı. Ancak son genelge ile bu projelerin uygulamaya geçiş süreci önemli ölçüde hız kazandı.
ABD'nin nükleer enerji hamlesi, hem bilimsel keşifleri destekleyecek hem de uzayda artan küresel rekabette elini güçlendirecek. Önümüzdeki beş yıl, hem teknolojik gelişmeler hem de jeopolitik açıdan uzay çalışmalarında belirleyici olacak.