Dünyada milyarlarca insanın temel gıda maddesi olan pirinç, özellikle Asya mutfaklarında ve Türkiye'de sofraların vazgeçilmezi. Ancak bataklık ortamında yetişen bu tahıl, sağlığa zarar veren arsenik gibi toksik maddeleri emme potansiyeliyle dikkat çekiyor. Uzmanlar, pirincin doğası gereği arsenik biriktirme eğiliminde olduğunu ve bu durumun iklim değişikliğiyle daha da kötüleştiğini vurguluyor.
Topraktan Sofraya Gelen Tehlike
Arsenik, volkanik aktiviteler, kaya erozyonu ve endüstriyel atıklar gibi yollarla doğada yaygın olarak bulunan bir element. Pirinç bitkisi, sulak alanlarda yetiştiği için kökleriyle topraktaki ve sudaki arseniği kolayca emerek tanelerine taşıyor. Diğer tahıllara kıyasla bu özelliği, pirinci daha yüksek risk grubuna sokuyor.
Bilim Ne Diyor?
Özellikle Bangladeş, Hindistan ve Çin gibi pirinç üretiminin yoğun olduğu bölgelerde yapılan uzun soluklu çalışmalar, iklim değişikliğiyle birlikte artan karbondioksit (CO2) ve sıcaklık seviyelerinin pirinçteki arsenik oranlarını yükselttiğini gösteriyor.
Çin’de yapılan 10 yıllık bir çalışma, yüksek CO2 seviyeleriyle birlikte yetiştirilen pirinçlerde arsenik oranlarının ciddi şekilde arttığını ortaya koydu. Bu artış, hem çevresel hem de sağlık açısından endişe verici.
Sağlık Üzerindeki Yıkıcı Etkiler
Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, inorganik arsenik; akciğer, mesane, karaciğer ve böbrek kanserlerinin yanı sıra diyabet, kalp hastalıkları ve nörogelişimsel bozukluklarla doğrudan ilişkili. Kısa vadede mide bulantısı, kusma ve deri problemleri görülürken; uzun vadede ölümcül rahatsızlıklara yol açabiliyor.
ABD Çevre Koruma Ajansı’nın verilerine göre, 60 kg ağırlığında bir bireyin günde 0,13 mikrogram/kg arsenik tüketmesi bile %3 oranında mesane kanseri riskini artırıyor.
İklim Değişikliğiyle Gelen Kriz
Columbia Üniversitesi’nde yapılan araştırmalar, küresel ısınma ile birlikte toprakta arsenik seven bakterilerin daha aktif hale geldiğini ve bu bakterilerin arseniği pirinç bitkisine daha kolay taşıdığını ortaya koydu. Bu durum, özellikle pirinci temel gıda olarak tüketen ülkeler için ciddi bir halk sağlığı tehdidi oluşturuyor.
Nasıl Korunabiliriz?
Uzmanlar, bireylerin bazı basit adımlarla arsenik maruziyetini azaltabileceğini söylüyor:
Pirinci bol suyla (1'e 6 oranında) pişirip süzmek, arsenik oranını %40-60 azaltıyor.
Bir gece önceden suda bekletmek ve iyice yıkamak, arsenik seviyesini %80’e kadar düşürebiliyor.
Basmati ve yasemin gibi bazı pirinç türleri, daha düşük arsenik içeriyor.
Ancak asıl çözüm, arsenik emilimi düşük pirinç türlerinin geliştirilmesi, sulama suyu kalitesinin artırılması ve endüstriyel atıkların kontrol altına alınmasıyla mümkün.
Alternatif Tahıllar ve Küresel Politikalar
Uzmanlar, pirincin tamamen bırakılmasının mümkün olmadığını, ancak bulgur, kinoa ve arpa gibi alternatif tahılların daha fazla tercih edilerek risklerin azaltılabileceğini belirtiyor.
Bireysel önlemlerin ötesinde, tarımsal üretim politikalarının yeniden düzenlenmesi, iklim değişikliğiyle mücadelede somut adımlar atılması ve uluslararası iş birliği çağrıları ön plana çıkıyor.